Zuid-Holland maakt aanbod voedseleducatie inzichtelijk met regionale overzichtskaarten

Met meer dan 3,7 miljoen inwoners, waarvan ongeveer 20% jonger is dan 18 jaar, is voedseleducatie in de provincie Zuid-Holland een enorme opgave. Om dat overzichtelijk te maken werken JLE-makelaars Chantal van der Zijl en Manja van der Plasse veel met de zogenaamde ‘menukaarten’. Dat zijn digitale overzichten met daarop het overzicht van het regionale en landelijke aanbod rond voedseleducatie. In de gemeente Leiden, Gouda en Alphen aan den Rijn is het aanbod overzichtelijk gemaakt. Wat is de meerwaarde hiervan voor scholen? 

In hun werk als Jong Leren Eten makelaars voor Zuid-Holland, leggen Manja van der Plasse en Chantal van der Zijl het meeste accent op de regionale menukaarten. Daarmee bieden zij scholen een digitaal overzicht van het regionale en landelijke aanbod aan voedseleducatie. Chantal:" Met onze menukaarten zorgen we dat scholen zelf zicht hebben op wat er allemaal aan voedseleducatie in hun buurt is, maar ook dat Gezonde School-adviseurs de handvatten hebben om het ‘groene’ aanbod, op het gebied van duurzaamheid en milieu, aan scholen te laten zien. Tegelijkertijd proberen we in te haken op het kennis- en ervaringsniveau en de specifieke vragen van alle mensen met wie we om de tafel zitten om zo eventuele beren op de weg te elimineren. Met het uitrollen van de menukaarten hebben we echt de sleutel gevonden om ons werk goed op te bouwen. Daardoor zijn de aanbiedende partijen ook meer met elkaar gaan samenwerken.’

De uiteindelijke ambitie is om in de hele provincie te werken met de menukaarten. Voor scholen die in een regio zitten waar nog geen menukaart voor beschikbaar is, adviseren Chantal en Manja om contact te leggen met een plaatselijk NME-centrum. 

Zuid-Holland in cijfers

• 1152 basisscholen
• 350 middelbare scholen
• 189.000 kinderen die in 2019 gebruik maakten van formele kinderopvang KDV en/of BSO bij een kindcentrum.

Bron: www.10000scholen.nl

Regio Leiden

Voor de regio Leiden hebben Marian Kathmann en Juke Loman de menukaart gemaakt. Marian  houdt zich bezig met natuur- en duurzaamheidseducatie voor de gemeente Leiden en Juke is coördinator voor het project Naar Buiten Leiden!

Breed pakket voor scholen

Marian: "Omdat je een breed pakket wilt aanbieden aan scholen, hebben we verder gekeken dan onze gemeente alleen. Er zijn veel boerderijen dichtbij die voor een mooie aanvulling op het aanbod kunnen zorgen. In het gehele traject hebben we nauw contact onderhouden met de GGD en Jong Leren Eten. Dat is ook één van de aspecten die je terugziet op de menukaart. De ‘afzender’ zijn namelijk vier partijen: Gemeente Leiden, Naar buiten!, JLE en GGD. Zo wilden we ook heel graag de samenwerking van alle partijen laten zien”.

Een compleet aanbod voor BSO, primair- en voortgezet onderwijs

Juke: “Omdat we al onderdeel uitmaakten van het Verwonderpaspoort, zijn we daar begonnen met onze inventarisatie. Daarnaast kenden we al een paar boerderijen in de omgeving, maar we hebben ook nieuwe boerderijen aangeschreven. Marian heeft vanuit haar rol in de gemeente ook een groot netwerk, van haar kregen we ook nog goede tips van aanbieders om te benaderen. En naast lokale aanbieders staan ook nog de bestaande landelijke programma’s op de menukaart, denk aan Smaaklessen. De inventarisatie leidde tot een tabel vol met leuke activiteiten op het gebied van voedseleducatie. Maar dan ben je er nog niet. Je moet na gaan denken over de presentatie, vindbaarheid per doelgroep. Want we bieden een zo compleet mogelijk aanbod, voor BSO, primair- en voortgezet onderwijs.”

Om de menukaart te presenteren aan scholen, is er contact gezocht via nieuwsbrieven. Toch zouden Juke en Marian het liefste met leerkrachten in gesprek gaan om behoeftes te peilen en te horen of dingen ontbreken op de menukaart. Voor 2021 staan er 2 online inspiratiebijeenkomsten op de planning. Zo kan het gesprek met de onderwijskant toch plaatsvinden.

Je vindt de menukaart van Leiden hier.

Regio Gouda

Voor de regio Gouda heeft Ilonka Cirk een inventarisatie gemaakt voor de menukaart. Ilonka werkt als kookdocent en natuurvoedingskok. Onder de regio Gouda vallen de gemeentes Gouda, Krimpenerwaard Zuidplas, Bodegraven- Reeuwijk en Waddinxveen. Scholen in deze regio kunnen de menukaarten vinden op de website van omgevingsdienst Midden-Holland. Daar staat ook het educatief aanbod voor de thema's natuur- en milieu.

Ilonka: “Al het losse aanbod rond voedseleducatie maakt het voor scholen heel lastig om uit te vinden wat er allemaal voorhanden is. De menukaart, met een compleet overzicht van dat aanbod, kan daarbij een heel goed hulpmiddel zijn. Helemaal als je er een doorlopende leerlijn aan verbindt. Hiermee kun je ieder jaar terugkomen bij de scholen en neem je kinderen stap voor stap mee. Je zult zien: waar het zich nu vaak beperkt tot een los uitje naar een melkveehouder, sorteert zo’n excursie veel meer effect als het onderdeel is van zo’n leerlijn.”

“ Een excursie naar een voedselverwerkend bedrijf heeft meer effect als het onderdeel is van een doorlopende leerlijn.”

Meer bedrijfsbezoeken

Voor in de toekomst hoopt Ilonka dat er meer bedrijven zijn waar kinderen terecht kunnen voor voedseleducatie. Ilonka: "Het aanbod van agrarische bedrijven waar je met een klas terecht kunt is wat dat betreft niet groot. De drempel is voor sommigen misschien ook hoog.  Een goede boer hoeft niet direct een goede lesgever te zijn. Ik kan me voorstellen dat mensen daar tegenop zien, dat het niet ‘hun ding’ is. En vaak spelen de kosten ook een rol. Voor zuivelbedrijven zijn er organisaties die ondersteuning en subsidie aanbieden als men aan de slag wilt gaan met educatie. Maar voor kassen en landbouw ben ik dat nog niet echt tegengekomen. Terwijl dat juist ook heel interessant is voor kinderen. Zien hoe eten wordt verbouwd, gewoon met de voeten in de klei. Kortom, uitbreiding van het aanbod blijft de aandacht vragen.”

Je vindt de menukaart van Gouda hier.

Regio Alphen aan de Rijn

Voor de regio Alphen aan den Rijn ging Carla Glorie aan de slag met de inventarisatie voor de menukaart. Carla werkt als diëtiste, natuurvoedingskundige en moestuincoach.

Zorg voor doorlopende leerlijn rond voedseleducatie

Carla: "Onze regio heeft veel te bieden als het gaat om voedseleducatie. Of het nu gaat over groene schoolpleinen, gezonde voeding, smaak, voedselverspilling, telen, koken of een boerderijbezoek. Dat maakt het misschien lastig voor scholen om te kiezen, maar ook mooi. Het lijkt mij heel goed als scholen een doorlopende leerlijn zouden hebben, waarbij ze op de menukaart dan ieder jaar iets uit kunnen kiezen. Zo kun je moestuinieren bijvoorbeeld goed inbedden bij de biologielessen.”

"Het is heel effectief om als school in te zetten op herkomst van voeding en zo de voedselvaardigheden te vergroten. En beleving helpt daar enorm bij. De menukaart geeft dit overzichtelijk weer."

Groene schoolpleinen

Een van de dingen die Carla opviel, is dat er goede aanknopingspunten zijn voor scholen om te starten met groene schoolpleinen. De gemeente Alphen aan de Rijn is hier namelijk zelf al mee gestart en wil vooral basisscholen aanmoedigen om de kinderen meer in het groen te laten spelen. Carla: “Met de menukaart is een mooie verbinding te maken met de groene schoolpleinen. Maar, het starten van een groen schoolplein is niet vrijblijvend, want je moet er een goed plan voor maken. Nadenken over hoe je het wilt organiseren en onderhouden. Wij besteden er via de menukaarten aandacht aan. Als de tijd rijp is zal de gemeente er straks zelf ook weer nieuwe publiciteit aan geven. Goed om te weten: de gemeente ondersteunt scholen met materiaal, mankracht of financiën.”

Je vindt de menukaart van Alphen aan de Rijn hier.

Gemeente Molenlanden (Zuid-Holland Zuid)

De regio Alblasserwaard Zuid-Holland Zuid is een bijzondere regio. Er vallen 10 gemeenten onder, verdeeld in de drie subregio's te onderscheiden, namelijk de Drechtsteden, Hoeksche Waard en Alblasserwaard. Debbie Albers-van der Linden en Jill Picauly, beiden werkzaam bij de GGD ZHZ, zijn aan de slag gegaan met de menukaarten. In de menukaarten komen voedsel- natuur en milieueducatie samen, met een focus op de gemeente Molenlanden.

Inzichtelijker en eenvoudiger voor scholen

Jill: "Voeding, natuur en milieu hebben grote raakvlakken. Het is heel effectief om in te zetten op herkomst van voeding en zo de voedselvaardigheden te vergroten. En beleving helpt daar enorm bij. Scholen kunnen ondersteuning krijgen voor gezondheidsbevorderende activiteiten, bijvoorbeeld vanuit JLE en de Gezonde School. Maar er zit best een behoorlijke overlap in ons werkveld. Voor scholen is het dan handig om te weten wat ze met subsidies kunnen doen en waar ze dat in de gemeente kunnen inzetten. Het aanbod aan activiteiten en subsidies duizelt hen vaak. Onze samenwerking maakt het eenvoudiger voor scholen. We brengen alles samen in één overzicht. En, niet onbelangrijk, het aanbod is zo lokaal mogelijk, zodat de subsidies ook lokaal worden ingezet.”

"Het is heel effectief om als school in te zetten op herkomst van voeding en zo de voedselvaardigheden te vergroten. En beleving helpt daar enorm bij. De menukaart geeft de lokale mogelijkheden overzichtelijk weer."

Centraal overzicht met activiteiten rond voedseleducatie

Debbie: “Omdat gemak voor de scholen voorop staat, zijn we gaan kijken naar hoe we de menukaart het beste kunnen ontsluiten. Binnen de gemeente Molenlanden bestond al een digitaal overzicht van het cultuur- en sportaanbod. Daar hebben wij nu gezondheid als thema aan toegevoegd. Scholen kunnen inloggen op dit systeem; één centraal punt waar alle activiteiten terug te vinden zijn. Maar natuurlijk gaan we, zodra het weer kan, de menukaarten ook persoonlijk presenteren aan de schooldirecties. Want een persoonlijke benadering werkt uiteindelijk toch het beste.”