Dat je het aanleggen en onderhouden van een schooltuin niet even tussendoor doet, weet Charlotte Verhoeve als geen ander. In haar negenjarige carrière als moestuincoach in de omgeving van Zeist en Utrecht zag ze het met enige regelmaat misgaan in de schooltuin. Charlotte deelt de lessen die zij en scholen leerden, zodat jij het anders kunt aanpakken.
Afgelopen jaar in maart op de eerste mooie dag krijgt Charlotte meteen drie aanvragen van scholen die een schooltuin willen. En dat is lastig, want op dat moment zit haar agenda vaak al vol. En dat terwijl er op zo’n moment nog van alles geregeld moet worden, zoals het ontginnen van de grond, bemesten, het aanleggen van paden, het aanvragen van subsidie, het maken van een ontwerp en heel belangrijk: het creëren van draagvlak binnen de school. Helaas loopt de schooltuin daardoor soms op een teleurstelling uit.
Schooltuinmisser
Charlotte herinnert zich nog goed de school waar het misging. “Er was een super enthousiast schoolhoofd dat een enorme moestuin voor ogen had. Ik zou masterclasses verzorgen voor de leerkrachten. Maar na verloop van tijd kwam ze erachter dat de leerkrachten het er niet bij konden hebben. Ook bleek dat er geen budget was om voor alle klassen lessen te verzorgen, maar slechts voor één of hooguit twee klassen. De directeur was ervan uitgegaan dat de leerkrachten de rest van de lessen wel konden verzorgen. Uiteindelijk stond ik er helemaal alleen voor.
Helaas zie je dit vaker: dat een school verkeerd inschat wat het hebben van een schooltuin precies inhoudt. Ze hebben de film ‘De schooltuin’ gezien en realiseren zich niet dat er achter de schermen zes mensen zoet zijn met onderhouden en lesgeven.”
Durf kritisch te zijn
De grootse misser als moestuincoach is dat Charlotte- toen ze net begon- vaak meeging in het enthousiasme van die ene persoon op school. Ze wilde het feestje niet verpesten en was niet kritisch genoeg. “Je wil zelf natuurlijk ook graag aan de slag, maar uiteindelijk is het belangrijk om realistisch te zijn en een school tegen zichzelf te beschermen. Een schooltuin is levend lesmateriaal. Het is geen normaal lesmateriaal dat je opbergt en in dezelfde conditie uit de kast haalt op het moment dat je het nodig hebt. Er zijn continu heel veel kleine beetjes aandacht nodig om de schooltuin te onderhouden. Ik zeg ook altijd: het aanleggen van een schooltuin is sexy, maar het onderhoud niet. Kijk dus samen met een moestuincoach of andere expert, zoals het lokale NDE centrum, wat bij jou op school haalbaar is.” Beter een kleinere schoolmoestuin die er het hele jaar leuk bij staat, dan een grote ‘moet’ tuin die uit je vingers glipt, vooral in de grote vakantie.
Focus je niet op de oogst, maar op de leerervaring
Ook drukt Charlotte scholen op het hart om zich niet blind te staren op een zo groot mogelijke oogst. “Het gaat om de leerervaring. En die leerervaring is juist makkelijker te realiseren in een wat kleinere moestuin.
Bij een grote moestuin en te weinig helpende handen worden alle lessen vaak opgeslokt door activiteiten als zaaien, planten en onderhoud. Bij een kleine moestuin is er ruimte over voor bijvoorbeeld lessen over beestjes en het doen van leuke bodemtestjes. Uiteindelijk is dat voor de kinderen veel waardevoller.”
Actieve drie-eenheid
Tegenwoordig is Charlotte, zoals ze zelf zegt, redelijk compromisloos als er plannen zijn voor een schooltuin. Er moet een actieve drie-eenheid zijn op school die zich met de schooltuin bezighoudt: het schoolhoofd, een conciërge of iemand anders die water geeft en een leerkracht van de klas die les krijgt. Zo voorkom je dat het succes van de schooltuin afhankelijk wordt van één enthousiast persoon.
De tips van Charlotte
- Begin met voorbereiden en het inschakelen van een moestuincoach in het najaar. Het voorzaaien van groenten start vaak al in februari/maart, niet pas in april.
- Start klein, bijvoorbeeld met een paar bakken waar je ook een klimrek in zet. Wil je toch een grotere moestuin? Zet er dan naast de éénjarigen ook vaste fruitstruiken- of bomen in. Aardbeien zijn ook een slimme keuze. Deze vergen minder onderhoud dan éénjarigen.
- Laat de moestuin aanleggen door de moestuincoach, NDE centrum, of een hovenier die verstand heeft van de bodem en hoe je deze gezond maakt, niet door een stratenmaker.
- Wil je de lessen laten verzorgen door de leerkrachten zelf? Zorg dat er voldoende draagvlak is en geef ze er genoeg uren voor.
- Zorg dat je niet alleen financiële middelen hebt voor de start, maar ook voor de jaren daarna.
- Betrek de ouders door een of twee keer per jaar een samenwerkdag te organiseren. Maak daar in je plan budget voor vrij.