Themamiddag Voedselverspilling Jong Leren Eten 2019: welke inzichten leverde het op?

Van nieuwe lesmodules tot verspillingshapjes, verspillingsvrije schoolkantines en aan de slag als verspillingsvrije ondernemer: het kwam allemaal aan bod tijdens de Themamiddag. 

Ongeveer 180 bezoekers kwamen naar het Nederlands Openlucht museum in Arnhem om zich te laten inspireren over de verschillende manieren waarop je voedselverspilling kunt tegengaan. Na afloop kon iedereen de tentoonstelling 'Gruwelijk Lekker' bezoeken om te ervaren hoe eten door de eeuwen, en nu nog steeds, smakelijk wordt bewaard, met zo min mogelijk verspilling.

Openingsspreker chef-kok Erik te Velthuis van Papendal: "Alles opeten... betekent niets verspillen en alle resten verwerken. Kies logisch voor biologisch, in plaats van kies ideologisch. Spreek niet over restverwerking, maar over duo-verwerking. Geen geld in de prullenbak, want daar komt voedselverspilling natuurlijk op neer."

34 kilo voedsel in de afvalbak

Toine Timmermans van de WUR ging dieper in op de hedendaagse voedselverspilling. Want hoeveel voedsel verspillen we nu precies ieder jaar per persoon? Gemiddeld verspilt iedere Nederland zo’n 34 kilo voedsel per jaar. Het meest verspilde eten zijn brood en deegwaren, gevolgd door zuivel, groente en fruit. Iedereen kan op zijn of haar manier iets doen om dit getal omlaag te brengen. Ook het onderwijs kan hierbij een belangrijke rol spelen.

Toine Timmermans: "Alles voor het onderwijs rond voedselverspilling hebben we samengevat op: https://samentegenvoedselverspilling.nl/educatie/."

 

Spreker Henk Mos overleefde de Hongerwinter van 1944 en vertelde hierover in het plenaire deel. Voedselverspilling kenden de mensen toen niet!

Henk Mos: "In die periode was het dagelijks menu lang niet zo divers als vandaag. Je at wat je kon krijgen en dat waren voornamelijk tulpenbollen. Ik vind voedselverspilling daarom heel erg en heb er mijn missie van gemaakt om mensen te laten inzien dat voedselverspilling niet kan."

 

Het plenaire deel werd inspirerend afgesloten door een korte presentatie van zuivel- en educatieboer Bart Lubbers, Loes Vermeulen van de Blauwe Tomaat, Jongeren adviesbureau IVN Friesland (Kees Siderius met leerlingen Dockinga College)  en Freke van Nimwegen van de Instock restaurants.

Blauwe Tomaat: Hoe lelijker, hoe lekkerder!

De Blauwe Tomaat srv-wagen van Loes van der Meulen reed deze dag niet door Arnhem, maar was aanwezig op het terrein. Alle aanwezigen passeerden deze wagen en konden voor een groen prijsje groenten en fruit kopen. Loes werkt samen met meerdere leveranciers die haar helpen aan voedingsmiddelen die niet meer gebruikt worden voor de 'gewone markt'. Supermarkten en restaurants hebben vaak eten waar niets mee wordt gedaan, maar Loes weet hier wel raad me. Ze verkoopt dit vervolgens tegen lage prijzen aan mensen met een klein budget.

Workshop: voedselverspilling in de schoolkantine

Hoe kan je als school aan voedselverspilling werken?

• Gerichte inkoop & productie
• Educatie/ voorlichting
• Schooltuin aanleggen
• Niet teveel keuze in  de kantine, maar wel per week wisselen
• Tosti-ijzers op school om de meegebrachte boterhammen te pimpen
• Gezonde seizoenproducten in de aanbieding - betaalbaar

Hoe betrek je leerlingen?

• B-keuze producten tegen kostprijs verkopen (of gratis)
• Themaweek / project: leerlingen laten helpen met voorbereiden kantine producten
• Met je verjaardag maak je iets lekker op een verspillingsvrije manier
• Belonen: extra punten scoren door een maand mee te helpen in de kantine. Differentiatie in beloning ook mogelijk; zelf kiezen, vrij uurtje, les geven
• Naamgeving: niet ‘oud brood’ of ‘bedorven brood’ maar ‘brood’ of hippere naam
• De enthousiaste/ gepassioneerde leerlingen als ambassadeurs inzetten

Hoe kan je structureel aandacht geven aan dit thema binnen de school(kantine)?

• Via Gezonde School aanpak (Gezonde Schoolkantine)
• Aansluiten bij Eco-schools (studenten zelf belangrijke rol)
• Vegifriday en/of Meatless Monday invoeren in schoolkantines
• Intrinsieke motivatie prikkelen bij scholieren (nieuwsgierig maken)
• Inbedden in diverse lesprogramma’s: scheikunde, economie of aardrijkskunde (Opdrachten over voedselverspilling zijn op te nemen in diverse soorten lessen)
• Gastlessen organiseren rond dit thema
• Catering bewust maken: cateraar zoeken die hier bewust mee omgaat

Workshop: lancering Junior Consultancy Training rond voedselverspilling voor havo en vwo (bovenbouw)

De Wageningen University of Research lanceerde deze middag de Junior Consultancy Training rond voedselverspilling. Leerlingen van de bovenbouw (havo en vwo) kunnen 10 weken aan de slag gaan met voedselverspilling, in dit geval de houdbaarheidsdatum van gehakt.

Is het mogelijk om betere en duidelijkere houdbaarheidsdata te maken, zodat er minder voedsel hoeft worden weg gegooid? Hier gaan de leerlingen onderzoek naar doen, maar ook consumentengedrag komt aan bod. De klas wordt verdeeld in teams die als adviesbureau functioneren.

Aan het eind van het traject moeten de leerlingen hun eindproduct presenteren aan de opdrachtgever. Meer informatie vind je hier.

Workshop: overheid en rol bij voedselverspilling

Pieter Rijzebol, senior adviseur voedsel bij de provincie Gelderland, trapte de workshop af.

"Gelderland maakt zich sterk voor ‘korte ketens’; productie van ons voedsel zo dicht mogelijk bij de consument, direct om stad en dorp heen. Vers, lokaal en zo min mogelijk reiskilometers."

Daarnaast ging hij dieper in op de sterke ondersteunende rol die de provincie inneemt voor de gemeenten via het Gelders Kennisnetwerk Voedsel. Binnen dit netwerk worden nieuwe ontwikkelingen rond voedsel gepresenteerd en verbindingen gelegd tussen lokale partners. Andere topics die spelen binnen de provincie zijn de City Deal Voedsel, het Menu van morgen en de circulaire economie.

Vervolgens vertelde Elianne Rookmaker over het coalitieakkoord dat de gemeente Wageningen heeft. Voedsel is hierin een 'doorbraakdossier' en voedselverspilling een belangrijke pijler. De deelnemers van deze workshop waren het erover eens dat er veel energie zit in het thema voedsel en dat het veel aanknopingspunten biedt voor nieuwe samenwerking(svormen). Een voedselmakelaar in een stad zou al een eerste goede stap zijn om bestaande voedselsamenwerkingen te verbinden aan elkaar, vragen te beantwoorden en mensen te inspireren.  

 Interessante initiatieven die de revue passeerden:

1. Taste the Waste: beroemde documentaire over voedselverspilling

2. Too Good to Go app: met een app voedselverspilling tegengaan. Interessant voor zowel consument als voedselproducent

3. Restaurants van morgen: helpen het klimaat te verbeteren door te kiezen voor duurzame alternatieven. Bijvoorbeeld minder vlees en lokaal eten.

4. Verspillingsschap bij de Jumbo.

MBO Verspillingschallenge

Laura Roebroeck: "Als jouw opleiding iets te maken heeft (of kan hebben!) met voedselproductie, schrijf je dan zeker in voor de MBO Challenge Voedselverspilling. De challenge gaat van start in het najaar en de winnaars worden bekend gemaakt in januari. Voor 2019 zitten de inschrijvingen helaas vol, dus houd zeker 2020 in de gaten."

De Pitchhoek

In de Pitchhoek mochten uiteenlopende partijen hun visie of missie rond voedselverspilling delen met de groep.

• ‘Ik kijk nu zelf ook anders tegen dingen aan en gooi minder weg’ (Jacob-Jan en Froukje van het Dockinga College Drachten)
• ‘De wereld verbeteren door taart eten en dan niet alleen op dagen dat het over verspilling gaat moeten we hiermee bezig zijn, maar op alle dagen" (Jeanne van Ittersum van Trash’ure Taarten)
• "Een kleine kringloop, dat is waar we naartoe willen" (boerin Suzanne Ruesink)

Verder werd nog ingegaan op de lesmodule Smaakmissie Voedselverspilling van de WUR (Fieke Franken), en kwamen het Natuurcentrum Arnhem (Geert Koning) en de Regio Foodvalley (Susan Klein Gebbink) met de werkplaats voedselverspilling aan het woord. 

Hoe kijken de Jongeren Trendwatchers aan tegen voedselverspilling?

De hele dag liepen er 8 jongeren trendwatchers rond afkomstig van het voortgezet onderwijs en MBO. Bekijk in de video welke inzichten zij opdeden:

Lees hier het verslag van één van de leerlingen van het Groevenbeek College uit Ermelo. Zij bezochten met een Erasmus+ projectgroep de themamiddag.

Verspillingshapje

De dag werd afgesloten met een hapje van Trashure Taarten. In samenwerking met verschillende partijen maken zij gebruik van producten die anders weggegooid zouden worden. Deze producten voldoen nog aan alle wettelijk vastgestelde normen en zijn dus perfect zijn voor het maken van taarten en hapjes.